Under construction

Genetica

Heel veel van de vragen die ik krijg gaan over genetica. Een bijzonder interessant onderwerp. Graag leg ik een klein gedeelte daarvan uit. Volledig ga ik niet zijn. Wil je echt meer weten dan raad ik je aan een cursus te volgen via bv Pawpeds of het NOK. Uiteraard kun je ook een goed boek opzoeken.

Onze bostijgers zijn prachtige dieren. Hun verschijning (fenotype) danken ze aan hun genotype, simpelweg de genen die zij van hun voorouders hebben meegekregen. Op de pagina Amber vertel ik daar al een klein beetje over.

Die genen bevinden zich in elke (lichaams)cel. Genen zijn kleine stukjes DNA, netjes gerangschikt op de chromosomen. Elk gen heeft namelijk een vaste plaats op het chromosoom. Die vaste plek noemen we een Locus.

Het chromosomen paar in de bovenstaande afbeelding is homoloog. Het is een paar gelijksoortige chromosomen die voorkomen in de meeste lichaamscellen. De ene helft is afkomstig van de moeder en de andere van de vader. Deze chromosomen noemen we diploïd omdat ze zich paarsgewijs bevinden in de cel.

DNA in een chromosoom ziet er uit als een gewokkelde trap. Dit wordt een dubbele helix genoemd. Elke streng bestaat uit Nucleotiden (bouwstenen van DNA). Op beide strengen liggen genen met de zelfde eigenschappen. Gelijksoortige genen op de zelfde locus van homologe chromosomen noemen we allelen. Deze baseparen die de 2 strengen met elkaar verbinden vormen zo de treden van die gewokkelde trap.

Een kat dus ook onze Noorse Boskat heeft 19 chromosomen paren dus 38 chromosomen in totaal.Het grootste deel hiervan is autosomaal en dus diploïd. 1 paar is geslachtsgebonden en dus haploïd. Het verschil tussen haploïd en diploïd wordt duidelijk als je kijkt naar de manier waarop de cel zich deelt.

Bij mitose geschied de voortplanting ongeslachtelijk en moet de erfelijke informatie onveranderd worden doorgegeven. Daarom vind eerst een verdubbeling van de chromosomen plaats. De chromosomen worden daarna verdeeld over de beide celhelften waarna de cel zich in tweeen deelt. Beide cellen zijn hierna identiek. 

Meiose is een reductiedeling van de cel. Deze vindt plaats bij geslachtelijke voortplanting. In de diploïde moedercel wordt het homologe chromosomen paar onwillekeurig (zonder aanziens des gens) gesplitst. De zo ontstane dochtercellen zijn dus haploïd. Zij bestaan dus niet uit homologe chromosomen paren. Nadat een zaadcel en eicel elkaar tegen komen versmelten zij en vormen samen weer een diploïde cel vol erfelijke eigenschappen waaruit weer nieuw leven ontstaat.

Het fenotype () van dit nieuwe leven wordt dus bepaald door de genen die het van de ouders mee gekregen heeft. Vaak zullen deze genen (voor de zelfde eigenschap) van elkaar verschillen. Het nageslacht krijgt dan voor 1 eigenschap 2 verschillende genen op de allel. We noemen dit dan heterozygoot.  Worden voor 1 eigenschap 2 genen doorgegeven met de zelfde inhoud dan is het nageslacht voor deze eigenschap homozygoot. In het laatste geval is het fenotype gemakkelijk te voorspellen. Er werd immers van elke ouder de zelfde eigenschap ontvangen.

Het voorspellen van het fenotype bij het ontvangen van 2 verschillende genen voor 1 eigenschap lijkt ingewikkeld maar het valt best mee. Gregor Mendel ontdekte in de 19e eeuw al enkele wetmatigheden hiervoor. Dit aan de hand van zijn experimenten met erwten'planten. Uiteraard werden de resultaten destijds ondergewaardeerd maar later werd hieruit het Punnettkwadraat ontwikkeld. Een heerlijk hulpmiddel voor het berekenen van de mogelijkheden. 

Belangrijk om te weten is dat sommige eigenschappen recessief vererfen en andere (partieel) dominant. Helaas zijn er ook een flink aantal eigenschappen die door polygenen worden bepaald.

Het mooiste woord voor recessief vind ik wederkerend. Dit omdat deze eigenschap vaak niet getoond wordt maar wel aanwezig is en onder de juiste omstandigheden weder keert. Amber is hiervan een prachtig voorbeeld.

Een dominante eigenschap verdrukt dus een recessieve eigenschap. Het woord geeft dat al aan. Een voorbeeld hiervan is zilver. Een kitten hoeft dus maar van 1 ouder de eigenschap zilver te krijgen om deze te tonen.

De basiskleuren van een kat zijn zwart en rood. Zoals eerder aangegeven zijn bijna alle chromosonen paren autosomaal. Slechts 1 chromosonen paar is dat niet. De geslachtsgebonden chromosonen. Deze zijn haploid (in verband met de reductiedeling).

De kleur van onze huistijger bevind zich op / wordt bepaald door de geslachtsgebonden chromosomen. Sterker nog de kleur bevind zich alleen op het x chromosoom. Het y chromosoom bevat namelijk geen kleur. Een kitten krijgt dus van elk van zijn ouders 1 chromosoom mee die na de bevruchting samensmelten en zo weer een chromosomen paar vormen.

Moeders beschikt alleen over X chromosomen wat inhoud dat de vader dus bepaald wat het geslacht van zijn kids gaat zijn. Hij beschikt namelijk over zowel een X als een Y chromosoom. Geeft paps zijn Y chromosoom aan zijn kind dan volgt een jongetje. Geeft de vader zijn x chromosoom aan zijn nageslacht dan volgt een meisje.

Een kater krijgt dus altijd de kleur van zijn moeder met haar X chromosoom mee. Een poesje daarentegen krijgt haar kleur van zowel vader als moeder. Beiden geven in het geval van een poesje namelijk dat X chromosoom door.  Zijn zowel moeder als vader zwart dan wordt het kitten ook zwart. Is vader rood en moeder zwart dan zal het kitten dus een schildpadpoesje worden. Gaat dat schildpadpoesje ooit zelf kleintjes krijgen dan kan ze zowel een x chromosoom met de kleur zwart doorgeven als een X chromosoom met de kleur rood.

Genetics

A lot of questions asked are about genetics. I love to explain a bit of genetics to everybody that askes but it is really time consuming so i decided to dedicate a page on my site to it. Hopefully this page will be frequently visited.